آداب و رسوم مردم سمنان در روز چهارشنبه سوری ، اداب و رسوم چهارشنبه سوری در سمنان ، تحقیق در مورد آداب و رسوم مردم سمنان در روز چهارشنبه سوری
در پژوهش حاضر سعی شده که تمامی استان های ایران از نظر آداب و رسوم و همچنین مراسم چهارشنبه سوری پوشش داده شود.
مقدمه:
یکی از آداب و رسوم کهن و قدیمی مردم ایران زمین، برگزاری جشن چهارشنبه سوری است.
چهارشنبه سوری، یک جشن بهاری است که پیش از رسیدن نوروز در آخرین سه شنبه سال خورشیدی با برافروختن آتش، پریدن از روی آن و مراسمی دیگر برگزار می شود.
چهارشنبه‌سوری رسم های مقدمه نوروز می‌باشد و مهمترین عنصرش آتش است و نامش هم از شعله‌های آتش برخاسته.
چرا که «سوری» به معنی سرخی است و هم از اینرو در بسیاری از نقاط «چهارشنبه سرخی» نامیده می‌شود.
جمع‌کردن هیزم، برپاکردن آتش، شادی‌های دسته‌جمعی و خواندن شعر
«زردی من از تو/ سرخی تو از من/ غم برو، شادی بیا/ محنت برو، روزی بیا»
نزدیک‌ترین تصویر از چهارشنبه آخر سال است که خاطره‌اش برای همه ما با چند جمله مشابه تعریف می‌شود.
مردم سمنان نیز مثل اکثر نقاط سراسر کشور، در روز چهارشنبه سوری رسم و رسوماتی دارند که بعضی از این رسوم و رسومات مختص این دیار بوده ودر بسیاری از خانواده ها هنوز هم اجرا می شود.
افروختن آتش
در شهر سمنان در غروب آخرین چهارشنبه سال نوجوانان با افروختن چند تل آتش با شادی از روی آن پریده و می‌گویند:
زردی من از تو/سرخی تو از من /
غم برو شادی بیا/محنت برو روزی بیا /نمد برو قالی بیا
در روستاهای گرمسار تا چند سال پیش بچه‌ها، لباس‌های کهنه و مندرس را به صورت گرز در می آوردند و آن را آتش می زدند و به هوا پرتاب می‌کردند.
هنوز در این شب هفت کوت یا کپه آتش درست می‌کنند و از روی آن می‌پرند.
جوانان شاهرودی آخرین چهارشنبه سال به دشت و صحرا می‌روند و بوته‌های خار و هیزم را جمع‌آوری می‌کنند.
هنگام غروب بوته‌ها را وسط حیاط خانه، روی بام یا معبر عمومی آتش می‌زنند و از روی آتش می‌پرند.
در روستای حسن‌آباد دامغان کودکان هنگام غروب چهارشنبه‌سوری گلوله‌ای پارچه‌ای را آتش می زنند و به آسمان پرتاب می‌کنند.
دود کردن اسپند
این سنت که از روزگار زرتشت و حتی جلوتر بر جای مانده، در دوران اسلامی با اعتقادات مردم در هم آمیخته و رنگ و بویی دینی گرفته است.
دود کردن اسپند هم از این رسوم است.
کوزه شکستن:
برخی از زنان شاهرودی به نیت رفع نحوست، شیشه یا کوزه سفالی حاوی آب را بر زمین زده و می‌شکنند.
دیگر این‌که چراغی را در گوشه حیاط خانه تا صبح روشن می‌گذارند.
جوانان در این شب به در خانه‌ها رفته فال گوش ایستاده و یا فال می‌گیرند.
زنان مسن در این شب دعای باطل سحر را درون ظرف آب می‌گذارند. مقداری از آب دعا را در چهار کنج خانه خود می‌پاشند.
فال‌گوش ایستادن
دختران در این شب پس از پریدن از روی آتش بر درخانه یا سر گذر یا چهارسوقی می‌رفتند و به سخنان رهگذران گوش فرا می‌دادند،
اگر سخنان آنها دل‌نشین بود آن را دلیل برروا شدن حاجت خود می‌دانستند و به فال نیک می‌گرفتند، اما اگر سخن تلخی می‌شنیدند، آن را فال بد تلقی می‌کردند.
البته حاجت‌مندان هم این رسم را به جا می‌آوردند و فرقی نمی‌کرد که حاجت‌مند مرد باشد یا زن.
این رسم در شهرهای سمنان، مهدیشهر و سرخه و روستای کندو مرسوم بوده است.
فال گرفتن:
هنوز در منطقه کالپوش سمنان هم در این شب اعضا خانواده دورهم می‌نشینند و هر یک درون کاسه آبی نشانی می‌اندازد.
آنگاه یک نفر نشانه‌ها را درحالی‌که شعری می‌خواند یک‌به‌یک از کاسه خارج می‌کند.
صاحب هر نشانه با توجه به شعر خوانده‌شده نیت خود را تفأل می‌زند.
همچنین در خارتوران سمنان پختن آش گندم در آخرین چهارشنبه سال رواج دارد. آداب و رسوم مردم سمنان در روز چهارشنبه سوری
مراسم شالی نو، مالی نو
در گذشته بیست روز مانده به نوروز چند پسر جوان در شهرهای شاهرود و بسطام در محله‌های مختلف اشعاری را در وصف بهار و سال نو می‌خواندند، این افراد هدایایی را از صاحبخانه دریافت می‌کردند.
- «صد سلام و سی علیک
- صاحبخانه سلام‌علیک
- سلام از من بگیر علیک
- از جانب ملا بیگ»
- «نوروز نوسار آمده
- گل در گلستان آمده
- مژده دهید به دوستان
- نوروز نوسار آمده»
در منطقه کالپوش این مراسم تحت عنوان «خاله خلته» انجام می‌شد.
هر یک از نوجوانان به هنگام شب کیسه‌ای به دست می‌گرفتند و در روستا به راه می‌افتادند و کیسه خود را از طریق دودکش خانه با طناب به داخل اتاق می‌فرستادند
و با خواندن اشعاری از صاحبخانه تقاضای هدیه می‌کردند صاحبخانه درون کیسه پول، کشمش، نخود، جوراب و غیره می‌ریخت.
رسم‌های مردم گرمسار
جوانان گرمساری هیزم و بوته‌های صحرایی جمع می‌کنند.
هنگام غروب در حیاط خانه یا کوچه بین ۳ تا ۷ کوپه آتش برمی افروزند و با شادی از روی آن می‌پرند.
در گرمسار مرسوم است که کمی از آتش چهارشنبه‌سوری را پرتاب می‌کنند و سه نوبت از روی آتش می‌پرند.
مهاجران گیلکی‌زبان آرادان هم هنگام پریدن از روی آتش چنین می‌گویند:
شادی تو از ما / غم ما از تو /غم برو قالی بیا /غم برو شادی بیا!
دختران جوان آرادان نیز در این هنگام چنین می‌خوانند:
چهارشنبه به در/ پنج‌شنبه مبارک باشه!
شکستن کوزه، تخم‌مرغ و یا ریختن قدری از خاکستر این آتش در آب به جهت دفع درد و بلا در نقاط مختلف شهرستان آرادان و گرمسار متداول است.
در روستای فروان، پسران و دختران جوان پس از پریدن از روی آتش شال قرمز رنگی را بر سر نهاده و به در خانه اهالی می‌روند. صاحبخانه هدیه‌ای به آنها تقدیم می‌کند.
قاشق‌زنی
از دیگر مراسم این شب قاشق‌زنی است.
پسران و دختران جوان در حالی‌که چهره خود را با چادر یا روسری پوشانده‌اند به در خانه آشنایان و یا همسایه‌ها رفته و با قاشق بر پشت کاسه خود می‌زنند.
صاحبخانه با شنیدن این صدا مقداری نقل، شیرینی، گردو و شکلات درون کاسه آنها می‌رسمنان.
خوراکی های محلی در چهارشنبه سوری
مهمترین غذایی که در شب چهارشنبه‌سوری در گرمسار خورده می‌شود سبزی پلو با ماهی است.
خوردن آجیل( تخمه آفتابگردان، هندوانه، بادام و گردو)، پخت آش رشته و سبزی پلو با ماهی برای شام از دیگر آداب مربوط به چهارشنبه‌سوری است.
علفه (عرفه):
بزرگداشت و یادآوری مردگان در آخرین روزهای پایانی سال به‌ویژه در آخرین شب جمعه سال، از جمله آدابی است که در استان سمنان برگزار می‌شود.
دو روز مانده به پایان سال را اهالی استان سمنان به نام علفه یا عرفه زنده هاو علفه یا عرفه مرده‌ها می‌دانند.
در عرفه مرده‌ها، زنان برای خیرات اموات خود طعامی چون حلوا و نان روغنی می‌پزند.
«شنگی پلو»
در شاهرود زنان نان گولاچ می‌پزند و بین مستمندان تقسیم می‌کنند، چراغ و شمع می‌افروزند و زیارت اهل قبور می‌خوانند،
زنان شاهرودی با جمع کردن نوعی سبزی صحرایی برای شام علفه «شنگی پلو» می‌پزند و پیش از صرف شام یکی دو بشقاب به نیت اموات خود از آن را خیرات می‌کنند.
در منطقه خوارتوران و طرود و کالپوش، چاشم، مهدیشهر و شهمیرزاد بر اساس باوری بر روی بام خانه‌ها فانوس می‌گذارند.
چراغ خانه را زودتر از معمول روشن می‌کنند و تا سپیده دم روز اول سال نو روشن نگه می‌دارند.
کاشتن سبزه:
کاشتن دانه، غلات و حبوبات در چند روز پیش از آمدن نوروز و نگریستن به رویش دانه‌ها از آئین‌های کهن ایرانیان بوده است.
سنت رویاندن سبزه هم‌اکنون چون گذشته در میان مردم وجود دارد و هر خانواده 10 روز مانده به نوروز حبوباتی چون گندم، جو، عدس، ماش، نخودو سیر را درون بشقاب ریخته و سبز می‌کنند.
برخی نیز تخم شاهی را بر روی کوزه‌های سفالی برای سبز کردن می‌مالند.
همچنین برخی‌ها عقیده دارند که به تعداد افراد خانواده مشتی حبوبات باید سبز کنند.
در شهر سمنان و دیگر نقاط زنان کدبانو نهادن پیاز گل نرگس، سیر و سنبل را در میان کوزه‌های حفره‌دار می‌کارند تا هنگام سبز شدن گل‌ها از حفره‌ها بیرون آمده تا جلوه‌ای خاص به سفره‌ی نوروزی بدهد. آداب و رسوم مردم سمنان در روز چهارشنبه سوری
خانه تکانی:
خانه تکانی زدودن آلودگی از فضای خانه و کاشانه در پایان سال کهنه، مظهر و نمادی از پاکیزگی و مهیا کردن فضای خانه برای شادابی و دور کردن سیاهی و کهنگی است.
کدبانوی خانه اغلب 10 روز مانده به پایان سال، مبادرت به نظافت و شست‌وشوی دیوار خانه، اسباب و اثاثیه، پاکیزه و نو کردن جامه و ظروف و اشیای کهنه و تمیز کردن دیوارهای دود گرفته می‌کند.
زدودن آلودگی و سیاهی‌ها و بیرون افکندن وسائل کهنه و اضافه از فضای خانه از رسوم کهن ایرانیان در روزهای پایانی سال است.
«خانه در ریزی» اهالی شاهرود
اهالی شاهرود به خانه تکانی در اصطلاح «خانه در ریزی» گفته و بر این عقیده‌اند که اگر تار عنکبوت(کارتونو) در گوشه‌های دیوار و سقف خانه مشاهده شود باید آنرا زدود چونکه بد یمن است و برای اهل خانه فقر بدنبال دارد.
همچنین در گذشته چند روز مانده به نوروز اهالی شاهرود کرسی را جمع می‌کردند و بر این عقیده بودند که در سال جدید نباید سیاهی(زغال) در اطاق باشد.
مطالب دیگر:
آداب و رسوم مردم یزد در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم قم در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم قزوین در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم اصفهان در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم مرکزی اراک در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم البرز کرج در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم سیستان بلوچستان در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم فارس شیراز در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم خوزستان در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم هرمزگان در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم بوشهر در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم خراسان رضوی در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم خراسان جنوبی بیرجند در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم خراسان شمالی بجنورد در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم گلستان در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم مازندران در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم گیلان در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم کرمان در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم ایلام در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم کهگیلویه در روز چهارشنبه سوری
چهارشنبه سوری در همدان
چهارشنبه سوری در کرمانشاه
چهارشنبه سوری در کردستان
چهارشنبه سوری در تبریز
منبع : KelaseDarsi.ir